10 ریسک یک دهه آینده - وبلاگ عمومی

به گزارش وبلاگ عمومی، دنیا در یک دهه آینده با 10ریسک مهم با ماندگاری بالا روبه رو است. نیمی از این ریسک ها مرتبط با مسائل زیست محیطی است و مابقی در گروه ریسک های اجتماعی، ژئوپلیتیک و مالی قرار گرفته است. از سال 2006 تا به امروز هرسال گزارش هایی از سوی مجمع دنیای اقتصاد تحت عنوان ارزیابی ادراک ریسک های دنیا منتشر می گردد. در گزارش نو این نهاد بین المللی قریب هزارنفر مشارکت داشته اند.

به گزارش جهانی اقتصاد، 10 ریسک مهم با ماندگاری بالا در جهان در 10 سال آینده معرفی شدند. در گزارشی که از سوی معاونت آنالیز های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران بر اساس داده های مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده، ریسک های مرتبط با محیط زیست همچنان سهم غالب را در اهم ریسک های ماندگار جهان دارند که بعد از این گروه، ریسک های اجتماعی، اقتصادی و ژئوپلیتیکی قرار می گیرند. بر اساس این گزارش، به ترتیب شکست اقدامات برای مهار تغییرات اقلیمی، تغییرات آب و هوایی، افت تنوع زیستی، فرسایش انسجام اجتماعی، بحران معیشتی و رفاه، بیماری های واگیردار، تخریب محیط انسانی، بحران های منابع طبیعی، بحران های بدهی و تقابلات ژئواکونومیکی 10ریسک ماندگار در جهان طی 10 سال آینده هستند. 5 ریسک مربوط به مسائل زیست محیطی، 3ریسک مربوط به مسائل اجتماعی و یک ریسک مربوط به مسائل ژئوپلیتیکی و یک ریسک هم مربوط به مسائل اقتصادی در این فهرست قرار گرفته است.

سلسله گزارش های ریسک های جهان که به وسیله مجمع جهانی اقتصاد و با همکاری بعضی مجامع علمی اقتصادی، فراوری و منتشر می گردد، ذهنیت و ادراک کارشناسان ریسک و رهبران کسب وکارها، دولت ها و جوامع مدنی را در رابطه با تهدیدهای پیش روی جهان و کشورها، دریافت و پایش می نماید. در گزارش پیش رو بخشی از نکات مهم گزارش2022 در رابطه با ریسک های جهان با تاکید بر گروه ریسک های اقتصادی و بعلاوه نظرات درخصوص ریسک های مهم در ایران در قیاس با بعضی اقتصادهای منتخب ارائه شده است. بهبود اقتصادی کشورها بعد از بروز همه گیری در جهان، مشابه نبوده و شاهد شکل گیری واگرایی در میان اقتصادهای گوناگون هستیم که متاسفانه این اتفاق پراکندگی و شکاف را در زمانی که احتیاج ضروری به همکاری بین المللی برای ارزیابی اثرات کووید-19، برطرف آسیب های وارده و رسیدگی به ریسک های جهانی وجود دارد، تعمیق نموده است.

از سال 2006 تا به امروز هر ساله گزارش هایی به وسیله مجمع جهانی اقتصاد درخصوص ریسک های جهان تحت عنوان ارزیابی ادراک ریسک های جهان منتشر می گردد که مبتنی بر نظرسنجی از کارشناسان در کشورهای گوناگون درخصوص ذهنیت آنها در این مورد است. در هفدهمین نسخه گزارش مزبور، نظرات قریب به هزار نفر از کارشناسان و رهبران جهان در 5 محور دریافت، جمع آوری و جمع بندی شده است. ریسک جهانی به معنی احتمال بروز اتفاق یا ایجاد شرایطی است که باعث ایجاد اثرات منفی برای بعضی کشورها یا صنایع طی بازه زمانی 10 سال آینده می گردد.

5 محور نظرسنجی

این نظرسنجی در 5 محور اصلی اجرا شده است.

آینده نگری کووید-19 (ارزیابی درک و احساسات افراد در رابطه با پیامدهای این بحران در قیاس با سال قبل و تحلیل نحوه اثرگذاری درک افراد بر مهار ریسک جهانی): ریسک های زیست محیطی و اجتماعی از شروع همه گیری افزایش یافته ضمن اینکه فرسایش اتحاد اجتماعی و بحران های انسانی در صدر قرار دارند. سایر ریسک ها هم تضعیف شده اند که شامل بحران های بدهی، شکست مرتبط با تامین امنیت سایبری، نابرابری دیجیتالی و واکنش گستره علیه علم هستند.

منظره و روینمودها: فقط یازده درصد از پاسخ دهندگان بر این باورند که بهبود اقتصاد جهان با شتاب تا سال2024 ادامه خواهد یافت. در حالی که 89 درصد منظره کوتاه مدت را غیردائمی، ناقص و آسیب پذیر می دانند. 84 درصد از مشارکت نمایندگان در نظرسنجی مزبور نگرش و احساسی منفی در رابطه با آینده دارند که شاهدی بر نگرانی و ناراحتی آنهاست. بدبینی فراگیر می تواند موجب شکل گیری چرخه ناامیدی و سرخوردگی گردد که چه بسا ممکن است اقدامات بهبود را با چالش بیشتری نیز همراه کند.

افق (ارزیابی ذهنیت افراد با اهمیت و فوریت ریسک، تحلیل گزینه های گوناگون و بده بستان هایی که تصمیم سازان با آن روبرو خواهند بود): فرسایش انسجام اجتماعی، بحران های معیشتی و رفاه و آسیب سلامت روان؛ سه ریسک مهم و عمده طی دوسال آینده هستند. آسیب اجتماعی مزبور چالش هایی را در حوزه سیاستگذاری در سطح ملی، محدودشدن سرمایه سیاسی، تمرکز رهبران و پشتیبانی عمومی در زمینه تقویت همکاری های بین المللی در زمینه برطرف چالش های اجتماعی، در پی خواهد داشت. سلامت کره زمین همچنان به عنوان نگرانی مهم مطرح است و ریسک های مرتبط با محیط زیست به ویژه تغییرات شدید آب و هوایی و شکست اقدامات در حوزه اقلیمی همچنان جزو مهم ترین ریسک ها در منظره کوتاه، میان و بلندمدت قرار خواهند گرفت. در میان مدت ریسک های اقتصادی مانند بحران بدهی و ترکیدن حباب دارایی، باعث وادارکردن دولت ها به کوشش برای اولویت دهی به برقراری توازن اقتصادی خواهد شد. در افق بلندمدت، ریسک های ژئوپلیتیکی و تکنولوژیکی در مواردی ازجمله تقابلات ژئواکونومیکی، رقابت در منابع ژئوپلیتیکی و شکست امنیت سایبری باعث نگرانی خواهند شد.

شدت (رتبه بندی شدت پتانسیل آسیب اجتماعی و توجه به اثرات آبشاری متاثر از شدت ریسک): در نظرسنجی اخیر مشابه سال های قبل، مجددا پاسخ دهندگان بر این موضوع که ریسک های محیط زیستی پتانسیل بروز بیشترین آسیب بر مردم و کره زمین را دارند، تاکید کردند. ضمن اشاره به چالش های اجتماعی، از منظر شرکت نمایندگان در نظرسنجی، بحران های بدهی و تقابلات ژئواکونومیکی همچنان جزو 10 ریسک عمده با شدت بالا در 10 سال آینده قرار دارند.

مهار بین المللی (ارزیابی کوشش ها و اقدامات بین المللی در زمینه محورهای حکمرانی به منظور معین دستاوردها و شناسایی فرصت ها برای اقدام و همکاری جهانی): اثربخشی 15محور فعالیت حکمرانی برای مهار ریسک در سطح بین المللی، مایوسانه ارزیابی شده است. اگرچه کوشش ها برای تسهیل تجارت، کاهش جرائم بین المللی و اسلحه جزو مواردی هستند که اقدامات مهار در زمینه آنها پیروز و اثربخش بوده، ولی فقط 5/ 12درصد از پاسخ دهندگان این موارد را تصدیق نموده اند، در مقابل فعالیت هایی مانند هوش مصنوعی، تسخیر فضا، ضربات سایبری برون مرزی و اطلاعات نادرست و مهاجرت، جزو مواردی هستند که بیشتر پاسخ دهندگان به عنوان فعالیت هایی که هنوز هیچ کوششی در زمینه آنها شروع نشده، عنوان شده است.

مهم ترین چالش استمرار همه گیری

در این گزارش آمده است: واگرایی در بهبود، تهدیدی برای نیل به رونق و پیشرفت بلندمدت برای همه است. مسیرهای غیرآشکار بهبود، ریسک ظهور سیاست ها و اولویت های واگرا در زمانی که جامعه بین المللی باید در رابطه به ر هایی از کووید-19 همکاری کند، ظهور یافته اند. در بعضی جوامع، سرعت در زمینه واکسیناسیون، پیشرفت دیجیتالی و برگشت به شرایط قبل از همه گیری منظره بهتری را برای سال2022 و بعد از آن به همراه دارد. در حالی که بقیه کشورها باید سال ها در کوشش برای دسترسی به دزهای نخست واکسن، مقابله با بی عدالتی در زمینه کسب منافع دیجیتالی و یافتن منابع تازه برای رشد اقتصادی باشند.

مهم ترین چالش های جدی ناشی از استمرار همه گیری، کسادی اقتصادی است. منظره اقتصاد کلان همچنان ضعیف است. انتظار می رود اقتصاد جهان در مقایسه با عدم بروز همه گیری، تا سال2024 حدود 3/ 2درصد کوچکتر گردد. قیمت های کالاهای اساسی، تورم و بدهی هم در اقتصادهای درحال توسعه و هم در اقتصادهای پیشرفته در حال افزایش است. همه گیری و استمرار پیامدهای اقتصادی آن، موجب شده تا توانایی کشورها برای کنترل ویروس و تسهیل بهبود پایدار تضعیف گردد. عدم تعادل در بازار کار، سیاست های حمایت گرایی و افزایش شکاف در حوزه تحصیل و مهارت ها هم باعث شده تا پیامدهای اقتصادی ناخوشایندی ناشی از همه گیری، خطر تقسیم فرایند رشد جهان به مسیرهای واگرا را در پی داشته باشد.

دولت ها، کسب وکارها و جوامع با تشدید فشار برای گذار به سوی اقتصادهای با آلودگی صفر روبرو هستند. اگرچه گذار تهاجمی و سریع موجب کاهش پیامدهای بلندمدت زیست محیطی خواهد شد، ولی این امر ممکن است اثرات ناخوشایند کوتاه مدتی مانند خروج میلیون ها نفر از شاغلان واحدهای صنعتی با آلایندگی بالا یا شکل گیری ناآرامی های اجتماعی و تنش های ژئوپلیتیکی گردد، در مقابل گذار آرام و مطابق برنامه زمان بندی شده، می تواند شکست ساختاری و نابرابری های جهانی را به تعویق بیندازد. مسیرهای بهبود واگرا در میان کشورها و بخش های اقتصادی گوناگون، موانع بیشتری را برای هماهنگی و همکاری در هر دو حالت ایجاد خواهد نمود. رشد وابستگی به سیستم های دیجیتالی-که در پاسخ به کووید-19 تشدید هم شده است-موجب شده تا جوامع به طور اساسی تغییر نمایند. در عین حال تهدیدهای امنیت سایبری در حال توسعه هستند و چه بسا از میزان توانایی جوامع، برای جلوگیری یا پاسخ دهی موثر بر آن نیز سبقت گرفته است. بروز آسیب ها و صدماتی به زیرساخت های کلیدی، فراوری و انتشار اطلاعات نادرست، تقلب و ناامنی دیجیتالی، موجب خدشه دار شدن اعتماد عمومی به سیستم های دیجیتالی، بعلاوه تحمیل هزینه بر کلیه ذی نفعان خواهد شد. با تحکیم ضربات سایبری و توسعه آن، تنش ها بین دولت ها نیز رو به افزایش خواهد گذاشت.

افزایش ناامنی در اشکال خلق محنت اقتصادی، پیامدهای تغییرات اقلیمی و تشدید آزار و اذیت سیاسی، بالاجبار میلیون ها نفر از مردم جهان را به ترک سرزمین و جست وجو برای یافتن آینده ای بهتر راهنمایی خواهد نمود. همچنان در بسیاری از کشورها، اثرات ماندگار همه گیری، افزایش حمایت گرایی اقتصادی و دینامیک های تازه بازار کار، محدودیت ها و موانع برای ورود مهاجرانی را که در پی یافتن فرصت برای کار یا پناهگاه هستند، افزایش داده است. کاهش فرصت ها برای مهاجرت و اثرات سرریز آن بر انتقال وجوه و حواله ها، بیم و خطر از بین رفتن پتانسیل وجود مسیری برای احیای رفاه، حفظ ثبات سیاسی و کاهش شکاف های عایدیی و بازار کار را به همراه دارد.

از سویی درحالی که انسان دهه ها در حال کاوش در فضاست، طی سال های اخیر شاهد افزایش فعالیت های بخش خصوصی و عمومی در زمینه ایجاد فرصت های تازه و در عین حال، ظهور خطرات تازهی در فضای بیرونی هستیم. اولین پیامد سریع الظهور در زمینه افزایش فعالیت فضایی، ریسک بالاتر در رابطه با برخورد بین زیرساخت های نزدیک زمین و اجرام فضایی است که می تواند بر مدار هایی که سیستم های کلیدی روی زمین بر آنها راسخ هستند و بعلاوه تجهیزات فضایی باارزش آسیب برساند یا جرقه تنش های بین المللی را در مواردی که ساختارهای حکمرانی کمی وجود دارد، ایجاد کند. توسعه نظامی سازی فضا نیز ریسک تشدید تنش های ژئوپلیتیکی را به ویژه زمانی که قدرت های فضایی در همکاری روی قوانین تازه مرتبط با اداره و تصاحب قلمرهای فضایی پیروز نیستند، در پی خواهد داشت.

10 ریسک ماندگار

تهدیدهای مرتبط با محیط زیست همچنان سهم غالب را در اهم ریسک های ماندگار جهان دارند. شکست اقدامات برای مهار تغییرات اقلیمی، تغییرات آب و هوایی، افت تنوع زیستی، تخریب محیط انسانی و بحران های منابع طبیعی 5 ریسک مرتبط با محیط زیست هستند. بعد از این گروه، ریسک های اجتماعی با 3 مورد فرسایش انسجام اجتماعی، بحران معیشتی و رفاه و بیماری های واگیردار قرار دارند. در ریسک های اقتصادی نیز بحران های بدهی و در ریسک های ژئوپلیتیکی هم تقابل ژئواکونومیکی ریسک های ماندگار در 10 سال آینده خواهند بود.

پیش بینی رشد اقتصادی

اقتصاد جهان در حال بهبود یافتن از بحران همه گیری کووید، اما با سرعت کم است. با کندشدن سرعت رشد، انتظار می رود رشد اقتصادی جهان در سال2022 حدود 9/ 4درصد باشد. بعلاوه پیش بینی می گردد میزان اقتصاد جهان تا سال2024 حدود 3/ 2 درصد کوچکتر از حالتی که همه گیری نبود، باشد. ریسک های مرتبط با رشد اقتصادی جهان قابل توجه هستند که یکی از موارد ریسک احتمال شیوع سویه های تازه کووید-19 است. ریسک های شوک کالاهای اساسی، بی ثباتی قیمت و بحران های بدهی همچنان جزو نگرانی های میان مدت هستند و از قبل هم علامت های بروز آنها ظهور نموده است. قیمت کالاهای اساسی نزدیک به 30 درصد طی یک سال قبل افزایش داشته و انتظار می رود نوسانات قیمت به دلایل افزایش تنش میان اروپا و روسیه مساله ذخایر انرژی چین، اختلالات زنجیره تامین و چالش های ناشی از سرمایه گذاری در ذخایر سوخت های فسیلی، همچنان استمرار داشته باشد. تورم هم در بسیاری از کشورها شتاب گرفته که ترکیبی از علل شامل اختلالات زنجیره تامین ناشی از همه گیری، افزایش تقاضا و قیمت بالاتر کالاهای اساسی در آن تاثیر دارند. این اتفاق موجب احساس نارضایتی مصرف نماینده که یکی از عوامل مهم برای بهبود محسوب می گردد و بعلاوه تقویت ریسک افزایش بهره به وسیله بانک های مرکزی خواهد شد.

در اقتصادهای پیشرفته و درحال توسعه، قیمت های بالاتر و گران تر شدن بدهی، تاثیرات سخت و ناخوشایندی بر خانوارهای کم عایدی خواهد گذاشت. ضمن اینکه بنگاه های کوچک و میانه هم که در کوشش برای پرهیز از ورشکستگی هستند، متاثر شده و از تضعیف تقاضا آسیب خواهند دید. تضامین بدهی ها به علت همه گیری افزایش یافت. میزان بدهی دولت ها در جهان در سال2020 با 13 درصد رشد به حدود 97 درصد فراوری ناخالص داخلی جهان رسید. تامین اقتصادی بخش عمومی در کشورهای درحال توسعه به علت اهرم کردن بدهی و تقویت دلار آمریکا در بالاترین سطح و ریسک مترتبه قرار دارند. بحران بدهی جزو ریسک های مهم کوتاه و میان مدت جهان محسوب می شوند که پتانسیل ماندگاری طی 10 سال آینده را همچنان دارا هستند. افزایش سطوح بدهی امکام مهار اثرات اقتصادی کووید-19 و تامین اقتصادی را دشوارتر خواهد نمود.

ریسک های مهم 4 کشور در سال 2022

در گزارش 2022 ارزیابی ادراک ریسک جهانی، نقطه نظرات بیش از 12 هزار نفر از رهبران کسب وکار و دولتی در 124 کشور در رابطه با مهم ترین ریسک های کوتاه مدت در کشورهایشان نیز دریافت شده است. ارزیابی مزبور درصدد است تا به تصمیم سازان در سطوح ملی اطلاعاتی در رابطه به نحوه اولویت بندی ریسک های کوتاه مدت در قیاس با ریسک ها و منظره جهانی ارائه دهد. در گزارش پیش رو، به ریسک های چهار کشور ایران در مقایسه با اقتصادهای آمریکا، چین و ترکیه پرداخته شده است. تفاوت نظرات تا حدودی نشان دهنده سطح اهمیت مسائل و ریسک های مترتب بر حسب توسعه یافتگی اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشورها نیز هست.

ایران: 5 ریسک مهم ایران در سال2022 از منظر خبرگان و مدیران ارشد کسب وکار کشور عبارتند از: اشتغال و بحران های معیشتی و رفاه، ناامیدی و سرخوردگی گسترده جوانان، رکود اقتصادی طولانی مدت، بحران های منابع طبیعی و افت تنوع زیستی.

ترکیه: خبرگان ترکیه ای نیز اشتغال و بحران های معیشتی و رفاه، رکود اقتصادی طولانی مدت، گسست روابط میان دولتی، آسیب محیط زیست با منشأ انسانی و آینده حکمرانی فناوری را به عنوان 5 ریسک مهم در سال2022 می دانند.

چین: تغییرات شدید آب و هوا، ترکیدن حباب دارایی و اقتصادهای بزرگ، بیماری های واگیردار، گسستگی یا نبود نظام اجتماعی و مسائل ژئوپلیتیکی نیز 5 ریسکی مهمی است که رهبران و نخبگان چینی اعتقاد دارند در سال2022 با آن روبرو هستند.

آمریکا: در سال2022 ترکیدن حباب دارایی در اقتصادهای بزرگ، شکست اقدامات مقابله با تغییرات اقلیمی، تغییرات شدید آب و هوا، بحران های بدهی در اقتصادهای بزرگ و اشتغال و بحران های معیشتی و رفاه ریسک های مهم آمریکا محسوب می شوند.