زانودرد عصبی چیست؟ - وبلاگ عمومی

به گزارش وبلاگ عمومی، زانو درد شکایتی رایج است که در سنین مختلف بر افراد تأثیر می گذارد. این مشکل با آسیب هایی مانند پاره شدن رباط یا غضروف خردشده ایجاد می گردد.

پا روی پا انداختن رایج ترین دلیل بروز زانودرد عصبی است که به دلیل نحوه خاص قرارگیری پا ها روی هم و اعمال فشار به پشت زانو رخ می دهد. دردی که به دلیل درگیری یک ریشه عصبی ایجاد شده باشد، درد رادیکولار یا رادیکولوپاتی نامیده می گردد.

از رادیکولوپاتی های شایع که به زانودرد عصبی منجر می شوند می توان به فشردگی عصب پرونئال اشاره نمود. این عصب مهم در مفصل زانو که احساس و حرکت را در کاسه زانو مدیریت می نماید، به راحتی تحت فشار قرار می گیرد و منجر به بروز این عارضه می گردد.

برای درمان زانودرد عصبی باید ابتدا دلیل اصلی آن شناسایی و رفع گردد و سپس برای جلوگیری از تکرار آن، اصلاحات ساختاری در نحوه حرکت و فعالیت های بیمار انجام گیرد.

دلیل زانودرد عصبی چیست؟

زانودرد عصبی زمانی اتفاق می افتد که ساختار ها و اجزای اطراف مفصل، به عصب باریک مفصل زانو فشار بیاورند. چنین فشاری باعث آسیب دیدگی عصب می گردد و در عملکرد زانو خلل ایجاد می نماید.

عصب پرونئال که شاخه ای از عصب سیاتیک است، تنها عصب زانو است که مسئولیت انتقال احساس و توانایی حرکت این مفصل را بر عهده دارد.

این عصب از قسمت زیرین زانو عبور می نماید و دقیقا بین استخوان و پوست قرار گرفته است. همین موضوع باعث شده تا سریع تر تحت فشار استخوان و عضله زانو قرار بگیرد.

عوامل مختلفی در تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال و بروز زانودرد عصبی دخیل هستند که از رایج ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

پا روی پا انداختن:

اعمال فشار به وسیله زانوی مقابل هنگام قرارگیری یک پا روی پای دیگر، از شایع ترین دلایل تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال و زانودرد عصبی است.

چمباتمه زدن به مدت طولانی:

ماندن در این شرایط به مدت طولانی، می تواند باعث اعمال فشار به کناره زانو گردد.

شکستگی استخوان:

شکستگی استخوان بزرگ تر قسمت پایینی پا (نازک نی یا فیبولا) یا استخوان کوچک تر (درشت نی یا تیبیا) در نزدیکی زانو، می تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد.

آسیب دیدگی رباط زانو:

خون ریزی یا التهاب ناشی از آسیب دیدگی رباط زانو نیز می تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد. گچ گرفتن ساق پا: قسمت بالایی گچ پا می تواند باعث تحت فشار قرار گرفتن عصب زانو گردد.

استفاده اشتباه از زانوبند:

یک زانوبند تنگ یا سفت می تواند عصب پرونئال را تحت فشار قرار دهد.

بوت های ساق بلند:

به طور کلی اعمال فشار به ساق پا باعث تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا می گردد. بعلاوه زمانی که بالای بوت دقیقا به زیر زانو می رسد می تواند عصب این مفصل را تحت فشار قرار دهد.

جراحی های زنان (ژنیکولوژی) یا شکمی:

تجهیزاتی که برای انجام اینگونه جراحی ها استفاده می شوند و برای باز نگه داشتن پا ها رو به بیرون یا خم کردن زانو به کار می فرایند ممکن است باعث اعمال فشار به عصب پرونئال شوند.

استراحت طولانی مدت در رختخواب:

از آن جایی که پا ها میل به چرخش به سمت بیرون دارند، زانو ها در زمان دراز کشیدن به سمت بیرون خم می شوند. عصب پرونئال در این شرایط تحت فشار قرار می گیرد و بعد از ماندن در چنین شرایطی به مدت طولانی، سبب بروز زانودرد عصبی می گردد.

جوراب های طبی تنگ (thigh-high compression socks):

این جوراب ها برای کنترل فشار وارده بر پا ها طراحی شده اند، اما در عین حال ممکن است باعث اعمال فشار بر اعصاب پا شوند.

وجود تومور و کیست زانو:

در صورتی که داخل زانو و در اطراف عصب آن تومور یا غده ای وجود داشته باشد ممکن است باعث ایجاد فشار روی عصب و بروز زانودرد عصبی گردد.

عوارض عمل جراحی زانو:

به ندرت ممکن است که حین انجام یک عمل جراحی سخت و پیچیده زانو، مانند عمل تعویض مفصل، عصب پرونئال به طور ناخواسته تحت فشار قرار بگیرد.

علائم و نشانه های زانودرد عصبی

عصب پرونئال که شاخه ای از عصب سیاتیک است، انتقال حس و توانایی حرکت این مفصل را برعهده دارد. در شرایطی که عصب پرونئال تحت فشار قرار بگیرد یا به عبارتی دچار فشردگی گردد، ملتهب شده و علائم زانودرد عصبی را بروز می دهد.

معمولا این فقط لایه پوششی یا میلین اطراف عصب است که تحت فشار قرار می گیرد، اما در مواقعی که خود عصب هم دچار آسیب دیدگی گردد، همان علائم زانودرد عصبی، به شکلی شدیدتر بروز می یابند. دورسی فلکسیون (dorsiflexion) یا ضعفی که باعث کاهش توانایی فرد برای بلند کردن پاشنه پا و کشیدن پا به سمت بالا می گردد اغلب تحت تاثیر فشردگی اعصاب بروز می یابد.

این عارضه که یکی از بدترین علائم زانودرد عصبی است، باعث کشیده شدن پاشنه پا روی زمین، هنگام راه رفتن می گردد. بعلاوه توانایی چرخاندن پا به سمت بیرون یا کشیدن انگشتان شست پا نیز در اثر این عارضه تحت تاثیر قرار می گیرند.

از دیگر نشانه های فشردگی عصب پرونئال که در قسمت خارجی پایین ساق پا و بالای پاشنه پا احساس می شوند می توان به موارد زیر اشاره نمود: کرختی سوزن سوزن شدن و خواب رفتگی احساس سوزش درد بی حسی این علائم می توانند تحت تاثیر دلیل اعمال فشار بر عصب زانو، دوره ای یا مداوم باشند.

در صورتی که دو هفته یا بیشتر از فشردگی گذشته باشد، عضلات تحت حمایت عصب پرونئال آغاز به تحلیل رفتن می نمایند و باعث وخامت آسیب دیگی می شوند.

از دیگر علل شایع برای بروز این علائم، فشردگی رشته های عصبی در ستون فقرات کمری است که در این صورت، احساس درد نیز در ناحیه تحتانی کمر و قسمت بیرونی ران نمود می یابد.

راه های تشخیص زانودرد عصبی چیست؟

با مراجعه به پزشک و انجام معاینات دقیق، بعلاوه به یاری سابقه بیماری و زمینه های ژنتیکی بیمار، می توان دلیل بروز انواع زانودرد را شناسایی کرد.

عصب داخل زانو در راستا خود حول قسمت بالایی تیبیا قابل لمس است و پزشک می تواند با ضربه زدن و آنالیز عملکرد آن به فشردگی و آسیب دیدگی آن پی ببرد. بعلاوه پزشک با معاینه پایین پا و در صورت مشاهده تیر کشیدن آن، می تواند احتمال فشردگی عصب پرونئال را بدهد.

با این حال ممکن است شناسایی دلایل بروز درد و به تبع آن روش مناسب درمان زانودرد به انجام آزمایشات تشخیصی دقیق احتیاج داشته باشد که شامل موارد زیر است: اشعه ایکس: هرگونه توده یا شکستگی استخوان را تعیین می نماید ام آر آی زانو: توده های داخل عصب، جزئیات شکستگی ها و دیگر معضلات استخوانی را می توان با این روش شناسایی و تایید کرد نوار عصب و عضله (EMG): فعالیت الکتریکی عضلات را به یاری این روش می توان سنجید آزمون راهنمایی عصبی: به یاری این روش می توان سرعت سیگنال های عصبی را آزمایش کرد.

انواع راه های درمان زانودرد عصبی را بشناسید

برای درمان زانودرد عصبی، باید ابتدا دلیل به وجود آورنده آن به درستی شناسایی گردد. تنها با از بین بردن دلیل ایجاد درد و اصلاح ساختاری برای جلوگیری از بازگشت آن، می توان گفت که درمان زانودرد رخ داده است.

توجه به این نکته بسیار مهم است که تسکین مقطعی درد یا درمان زانودرد به شکل غیراصولی، باعث برگشت و تکرار آن خواهد شد. درمان زانودرد عصبی به روش های مختلفی انجام می گیرد که شامل موارد زیر است:

دارو های مسکن بدون نسخه

دارو های بدون نسخه ضدالتهابی، می توانند با کاهش التهاب و تسکین درد از علائم این عارضه بکاهند. ضدالتهاب هایی، چون ایبوپروفن یا ناپروکسن از جمله دارو های مورد استفاده در درمان زانودرد عصبی هستند.

توجه به این نکته لازم است که مصرف مسکن ها و دارو های بدون نسخه نیز می تواند عوارض متعددی بر سلامت داشته باشد. در صورت استفاده مکرر از این داروها، علاوه بر عوارض متعدد، اثربخشی آن ها برای کنترل درد هم کاهش می یابد.

در صورتی ادامه یافتن درد، برای شناسایی دقیق و درمان زانودرد به پزشک مراجعه کنید.

گرما/سرما درمانی

با قرار دادن کیسه یخ یا پک گرمایی در محل درد به مدت 15 تا 20 دقیقه و هر دو تا سه ساعت یک بار می توان به بهبود علائم و درمان زانودرد عصبی یاری کرد.

باید توجه کنید که اعمال گرما یا سرما به مدتی بیشتر از 20 دقیقه ممکن است به بافت ناحیه دردناک آسیب بزند. در صورت بی حسی پا باید توجه بیشتری به این موضوع گردد.

بعلاوه از آنجایی که سرما یا حرارت زیاد می تواند به پوست آسیب بزند، باید از تماس مستقیم منبع آن ها با پوست جلوگیری گردد. استفاده از یک لایه حوله یا پارچه نخی می تواند برای این منظور مفید باشد.

تزریق کورتیکواستروئید

تزریق کورتیکواستروئید می تواند با کاهش دادن التهابات مفصل زانو باعث کاهش فشار روی عصب ها و درمان زانودرد عصبی گردد.

بوت طبی (ارتوتیک)

در صورتی که به دلیل عدم توانایی خم کردن پا، راه رفتن بیمار دچار مشکل گردد، از انواع بوت های طبی برای پشتیبانی از پا و بهبود شرایط حرکتی آن استفاده می گردد. استفاده از این تجهیزات پزشکی می تواند در فرایند درمان بسیار موثر باشد.

عمل جراحی

انجام عمل های جراحی برای شکستگی استخوان، تومور یا دیگر بیماری های تهاجمی زانو که منجر به زانودرد عصبی شده اند، می تواند در درمان زانودرد ناشی از آن ها موثر باشد.

بعلاوه در صورتی که با اصلاح مسائل و درمان های معمول نشانه ای از بهبودی مشاهده نگردد، انجام عمل جراحی آزادسازی عصب پرونئال برای برداشتن فشار از روی عصب زانو انجام می گیرد.

فیزیوتراپی

اگر عصب زانو برای مدت طولانی تحت فشار قرار بگیرد ممکن است به طور دائمی آسیب ببیند. در چنین شرایط عمل جراحی کارساز نخواهد بود و باید به یاری روش های فیزیوتراپی به تقویت اندام های موثر در راه رفتن و تقویت شرایط حرکتی بدن پرداخت.

مدت زمان بهبودی پس از درمان زانودرد عصبی چقدر است؟

اگر رفتار یا شرایطی که باعث فشردگی عصب زانو و زانودرد عصبی ناشی از آن شده اصلاح گردد، ظرف چند روز الی چند هفته می توان شاهد بهبود علائم این عارضه بود.

در صورتی که به عمل جراحی برای درمان زانودرد عصبی احتیاج باشد، معمولا علائم بیماری بلافاصله بعد از عمل از بین خواهند رفت. هرچند باید توجه داشت که بهبودی کامل این عارضه حدود چهارماه زمان می برد.

با راه چاره های پیشگیری از بروز زانودرد عصبی آشنا شوید

برای پیشگیری و تکمیل فرآیند درمان زانودرد عصبی، توجه به موارد زیر می تواند کارساز واقع گردد: اجتناب از فعالیت ها و رفتار هایی که باعث اعمال فشار به عصب پرونئال می گردد. مانند دوری از حرکت هایی، چون پا روی پا انداختن، چمباتمه زدن های مکرر، و پوشیدن لباس ها یا بوت های ساق دار بلند که باعث تحت فشار قرار گرفتن اعصاب پا می شوند.

اگر به دلایلی از گچ، آتل، بریس یا زانوبند های طبی استفاده می کنید باید توجه داشته باشید که این وسایل باعث اعمال فشار به اعصاب پا نشوند. برای جلوگیری از چرخش پا در زمان استراحت های طولانی، با قرار دادن تکیه گاه های نرم در اطراف زانو، مانع از حرکت های ناخواسته پا ها شوید.

برای پیشگیری از آسیب های ناشی از قرارگیری زانو در موقعیت های نامناسب، دائما موقعیت آن را تغییر دهید و از اعمال فشار طولانی به کناره های زانو جلوگیری کنید.

هرچه که در داخل کاسه زانو یا خارج از آن باعث فشردگی و اعمال فشار بر این رشته عصبی انشعاب یافته از سیاتیک گردد، می تواند به زانودرد عصبی و احساس ناخوشایند در ناحیه زانو منجر گردد.

اگر دلیل زانودرد عصبی از بین برود و فشار وارده به عصب کاهش یابد، رفته رفته شاهد التیام و بهبودی این عارضه خواهیم بود، اما در مواردی عمل جراحی برای درمان زانودرد عصبی اجتناب ناپذیر است. با مراجعه به پزشک و انجام آزمایشات تشخیصی می توانید دلیل اصلی زانودرد عصبی را بشناسید و برای درمان آن انجام اقدامات موثری را تحت نظر متخصص پیگیری کنید.

وبلاگ عمومی علمی پزشکی کلینیک